 |
 |
|
|
|
Ullensvang
Ein liten grammatikk
Bøyingsverket Substantiv
Hankjønn
Det dominerande bøyingsmønstret for hankjønnsorda blir vist nedafor. Ein del ord i denne gruppa endar på -ę i oppslagsforma (laoę), mens andre ikkje gjer det (hęst). Me har difor plassert ę-en i ein parentes.
Det vil seia at laoę 'låve' og hęst blir bøygde slik:
På grunn av at endinga -ęn i hęstęn står etter -t, blir ordet i bestemt form eintal uttalt hęstʼn, jf. Lydmønster. Ei gruppe hankjønnsord har ę i fleirtalsendingane:
Slik går m.a. sau, bękk og kvist, altså på denne måten:
Avvikande bøying frå dette i hankjønn finn ein f.eks. i:
Ein del ord som endar på den trykklette stavinga -ar, følgjer første bøyingsmønstret, men dei får samandraging i fleirtal:
Hokjønn
Dei fleste sterke hokjønnsorda har dette bøyingsmønstret:
Dermed får orda naol 'nål' og sak slik bøying:
Dei fleste svake hokjønnsorda blir bøygde slik:
Svært mange hokjønnsord følgjer eit anna mønster, som har vokalen a i fleirtal:
Slik bøying har f.eks. ęlv og ęrɩng ’kjerring’:
Desse orda har avvikande bøying frå dei to hovudmønstra i hokjønn:
Inkjekjønn
Inkjekjønnsorda har desse bøyingsmønstra:
Dette er det dominerande bøyingsmønstret for inkjekjønnsorda. Ein del ord i denne gruppa endar på -ę i oppslagsforma (sętę), mens andre ikkje gjer det (hus). Me har difor plassert ę-en i ein parentes. Orda sętę og hus får dermed denne bøyinga:
Ei gruppe inkjekjønnsord blir bøygde slik:
Palatalisering
Palatalisering kallar me det at ord som bęnk heiter bęnęn, dag heiter dajęn, sęng heiter sęnję og vęgg heiter vęęn i bestemt form eintal. Ein k eller ein g framom endingane som blir nemnde nedafor, blir altså skifta ut med ein annan konsonant slik at k alltid blir skifta ut med (jf. bęnk), mens g blir bytt ut med etter kort vokal (jf. vęgg) og med j etter lang vokal (jf. dag) og etter n (jf. sęng). I substantiva skjer denne palataliseringa framom endinga i desse tilfella:
|