 |
 |
|
|
|
Arna
Ein liten grammatikk
Bøyingsverket Verb
Svake verb
Dei svake verba kan me setja opp i seks klasser med desse bøyingsendingane: 1. kasta-klassen:
Slik bøyer ein kanskje dei fleste verba, f.eks.
2. døma-klassen:
Etter dette mønsteret bøyer ein altså slik:
Verba som har konsonantane g, l, m, n, r eller v føre endinga, som altså nęmde, levde osv., får endinga –de i preteritum. Dersom verbet har konsonantane p eller t føre endinga, blir preteritum laga med å leggja til –te: øpte. 3. greia-klassen:
Altså:
Når desse verba får tillagt endingane –dde/–tte og –tt, blir altså vokalen framom kort. Typisk for verba i denne klassen er at dei har diftong framom infinitivs-a-en: bøya, tøya, pløya. 4. meina-klassen:
Desse verba liknar på kasta-klassen i notid og døma-klassen i fortid:
Her som i døma-klassen finst to endingar i preteritum alt etter kva konsonant som står framom endinga: bakte med –te og lagde med –de. Verba som følgjer denne klassen, er helst slike som har éin konsonant etter vokalen: lika, baka, laga osv. 5. telja-klassen:
Her set me stjerne framom endingane i fortid, for det som først og fremst skil klassen frå døma-klassen, er at stammevokalen i verbet kan skifta:
Her som i døma-klassen bruker ein –te i preteritum etter visse konsonantar. 6. nå-klassen:
Verba som går etter denne klassen, har inga ending i infinitiv, og altså –r i notid:
Sterke verb
De sterke verba skil seg ut frå dei svake først og fremst å vera særprega av vokalskifte i stammen mellom bøyingsformene, som me ser f.eks. i fara – fęr – for – fare. Her er vokalskiftet altså a – ę – o – a. Dessutan er det inga ending i preteritum (for), og perfektum partisipp har oftast endinga –e (fare). Dei sterke verba blir også delte inn i klassar, og då etter vokalskifta. Den vanlege inndelinga stiller me opp nedafor, men det er ein del mindre avvik innafor kvar klasse. 1. klasse (i – i – ei – e):
2. klasse (y – y – au – ȯ):
3. klasse (i/e/ę – i/e/ę – a – u/ȯ):
4. klasse (ę – ę – a – å):
5. klasse (a – ę – o – a):
Litt meir spesiell bøying har desse sterke verba:
|